basic (text, on which commentary is based), fundamental (teacher, in a lineage; personal teacher identified with the same).

1) root [Rtswa dang shing sogs kyi rkang pa'am sa 'og tu yod pa'i sdong bu,...Shing gi rtsa ba spom phra tsang ma sa 'og tu brgyugs nas yod,...Dug rtswa'i rtsa ba bkog pa,...Sdong po khog nang nas rul na, rtsa ba rang bzhin gyis gog yong [Tserig]; 2) base basis, foundation [Rten gzhi'am rmang gzhi,...Spyi tshogs ring lugs kyi rtsa ba brtan po tsugs zhin pa,...Thon skyed rgyu chas sger la dbang ba'i lam lugs de bshu gzhog dar ba'i rtsa ba red; root Notes base of the source of dharmas]; 3) source, beginning, cause [Gzhi ma'am 'byung gzhi,...Chu'i rtsa ba,...Dmag 'khrug gi rtsa ba,...Nor 'khrul rnams rtsa ba nas legs bcos gtong ba,...Nad ro rnying pa rtsa ba nas 'byin pa]; 4) chief/ central part, pith, essential, fundamental [Gtso bo dang, lte ba'am, gnad,...Bzo las kyi rtsa ba'i 'dzugs skrun,...Rgyal pham gyi rtsa ba,...'Char gzhi'i rtsa ba]; 5) root-text/ chapter, head section [Bshad bya'i rtsa gzhung,...Gzhung rnying gi rtsa ba phal cher go khag po 'dug] (6) main (7) stalk of fruits རྩ་ (8) the real thing [sm དངོས་གཞི་, maula] (9) rusty (10) the depth, the precious, apex

1) root; 2) base, basis, foundation; 3) source, beginning, cause; 4) chief/ central part, pith, essential, fundamental; 5) root-text/ chapter, head section; 6) main; 7) stalk of fruits རྩ་; 8) the real thing; 9) rusty; 10) the depth, the precious, ape

Hopkins' Translations: root; basic; fundamental; primary
Others' Translations: {C}basis; reality behind; grass; tree
Sanskrit: {LCh,C,MV,MSA}mūla; {MSA}pada; {MSA}pāda

fundamental, basic, (-, plant, figurative, the very) root, origin, (primary, -) cause, source, primaries, really, in its very essence, from grass, creeping parasitical plants, apex, base, line, root question, original, primary, rudiment, root text

the basis

main topic / point; one who has roots, root, stalk of fruits. རྩ་, apex / base, root, source, foundation, beginning, the real thing [sm. དངོས་གཞི་, maula], essential, fundamental, rusty, root-text, root-chapter, head section, the depth, the precious. principal; root, source, root text, [mu:la]; root/ foundation/ source, apex, cause, main, root, base

source

root/ source (iso. source verses); isc. fundamental (state); isc. to be at the very root (of); isc. at the source

[2210] ... 1༽ རྩྭ་དང་ཤིང་སོགས་ཀྱི་རྐང་པའམ་ས་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་སྡོང་བུ། ... ཤིང་གི་རྩ་བ་སྤོམ་ཕྲ་ཚང་མ་ས་འོག་ཏུ་བརྒྱུགས་ནས་ཡོད། ... དུག་རྩྭའི་རྩ་བ་བཀོག་པ། ... སྡོང་པོ་ཁོག་ནང་ནས་རུལ་ན། རྩ་བ་རང་བཞིན་གྱིས་གོག་ཡོང། ... 2༽ རྟེན་གཞི་རྨང་གཞི། ... སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྩ་བ་བརྟན་པོ་ཚུགས་ཞིན་པ། ... ཐོན་སྐྱེད་རྒྱུ་ཆས་སྒེར་ལ་དབང་བའི་ལམ་ལུགས་དེ་བཤུ་གཞོག་དར་བའི་རྩ་བ་རེད། ... 3༽ གཞི་མའམ་འབྱུང་གཞི། ... ཆུའི་རྩ་བ། ... དམག་འཁྲུག་གི་རྩ་བ། ... ནོར་འཁྲུལ་རྣམས་རྩ་བ་ནས་ལེགས་བཅོས་གཏོང་བ། ... ནད་རོ་རྙིང་པ་རྩ་བ་ནས་འབྱིན་པ། ... 4༽ གཙོ་བོ་དང། ལྟེ་བའམ། གནད། ... བཟོ་ལས་ཀྱི་རྩ་བའི་འཛུགས་སྐྲུན། ... རྒྱལ་ཕམ་གྱི་རྩ་བ། ... འཆར་གཞིའི་རྩ་བ། ... 5༽ བཤད་བྱའི་རྩ་གཞུང། ... གཞུང་རྙིང་གི་རྩ་བ་ཕལ་ཆེར་གོ་ཁག་པོ་འདུག་...

(1)རྩྭ་དང་ཤིང་སོགས་ཀྱི་རྐང་པའམ་ས་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་སྡོང་བུ། ཤིང་གི་རྩ་བ་སྤོམ་ཕྲ་ཚང་མ་ས་འོག་ཏུ་བརྒྱུགས་ནས་ཡོད། དུག་རྩྭའི་རྩ་བ་བཀོག་པ། སྡོང་པོ་ཁོག་ནང་ནས་རུལ་ན། རྩ་བ་རང་བཞིན་གྱིས་གོག་ཡོང་།(2)རྟེན་གཞིའམ་རྨང་གཞི། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྩ་བ་བརྟན་པོ་ཚུགས་ཟིན་པ། ཐོན་སྐྱེད་རྒྱུ་ཆས་སྒེར་ལ་དབང་བའི་ལམ་ལུགས་དེ་བཤུ་གཞོག་དར་བའི་རྩ་བ་རེད། (3)གཞི་མའམ་འབྱུང་གཞི། ཆུའི་རྩ་བ། དམག་འཁྲུག་གི་རྩ་བ། ནོར་འཁྲུལ་རྣམས་རྩ་བ་ནས་ལེགས་བཅོས་གཏོང་བ། ནད་རོ་རྙིང་པ་རྩ་བ་ནས་འབྱིན་པ། (4)གཙོ་བོ་དང་། ལྟེ་བའམ། གནད། བཟོ་ལས་ཀྱི་རྩ་བའི་འཛུགས་སྐྲུན། རྒྱལ་ཕམ་གྱི་རྩ་བ། འཆར་གཞིའི་རྩ་བ།(5) བཤད་བྱའི་རྩ་གཞུང་། གཞུང་རྙིང་གི་རྩ་བ་ཕལ་ཆེར་གོ་ཁག་པོ་འདུག དབྱིན་སྐད་དུ་basic ཟེར།

༡ རྩི་ཤིང་གི་སྡོང་བུའམ་གཞུང་ཤིང་གི་ས་ངོས་ལ་ཉེ་བའམ་ཐུག་པའི་ཁག་གི་མིང་སྟེ། ཤིང་སྡོང་གི་རྩ་བ་སྦོམ། ཤིང་སྡོང་གི་ རྩ་བར་ཆུ་བླུགས་ལྟ་བུ།

༢ བྱ་བ་དང་ལས་དོན་འབྱུང་སའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོའི་མིང་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་གྱི་རྩ་བ་བསལ། བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་རྩ་བ་བཙུགས། གོར་ནད་རྩ་བ་ནས་རྒྱུན་བཅད། ཨ་བྲ་རྩ་མེད་དུ་གཏོང་དགོས་ལྟ་བུ།

༣ དངོས་པོ་དབྱིབས་ནར་མོ་ཅན་གྱི་རྩེ་མོའི་ལྡོག་ཟླ་སྟེ། དཔུང་རྩ་ནི་དཔུང་བའི་རྩ་བ། བརླ་རྩ་ནི་བརླ་ཡི་རྩ་བ་ཞེས་པ་ལྟ་བུ།

༤ རིན་ཐང་གི་དོན་ལ་འཇུག་པ་ནི། དངོས་རྫས་རྩ་བ་ཅན། དངོས་རྫས་རྩ་ཆེན། སྨན་རྩ་ཆེན་ཞེས་པ་ལྟ་བུ།

༥ གཞུང་ཁུངས་མའི་མིང་སྟེ། སུམ་ཅུ་བའི་རྩ་བ། རྟགས་འཇུག་གི་རྩ་བ། སུམ་ཅུ་བའི་རྩ་འགྲེལ། རྩ་གནད། རྩ་དོན། རྩ་ཚིག་ཅེས་པ་སོགས་ལྟ་བུ།

1. mūlam

i. vṛkṣādeḥ — ཞུགས་ཤིང་གང་རྩ་བ་ཉམས་པ། དེ་ལས་མེ་ཏོག་དང་འབྲས་བུ་རྣམས་མི་འབྱུང་ངོ་༎ yasya vṛkṣasya mūlaṃ vipannaṃ tasya puṣpaphalāni na bhūyaḥ prarohanti śi.sa.157ka/150; གཙང་བའི་རྩྭ་ཡི་རྩ་བས་ནི། /མེ་སྒྲོན་ཚད་དང་ལྡན་བྱས་ནས༎ śucinā tṛṇamūlena kuryādulkāṃ pramāṇataḥ

ma.mū.170ka/91; ཨེ་རེན་ད་རྩ་ནས་ཚིག་ཐལ།…/པོ་སོན་ཆ་ཡི་རྩ་བ་དང་༎ eraṇḍamūlaṃ yavakṣāraṃ…madanodbhavamūlaṃ ca ma.mū.277ka/435; pādaḥ— རྩ་བས་འཐུང་བ pādapaḥ ta.pa.68kha/589

ii. kandaḥ — འབྲས་བུ་རྩ་བས་ས་བདག་གིས། /མགྲོན་བྱས་ངལ་བསོས་དེ་ལ་ནི༎ sa viśrāntaḥ kṛtātithyaḥ phalamūlairmahībhujā

a.ka.179kha/79.46; རྩ་བ་འབྲས་བུ་སྣ་ཚོགས་གསོལ་བར་མཛོད་ཅིག bhujyatāṃ hi vividhaṃ mūlaṃ phalaṃ ca vi. va.215kha/1.92; kandaḥ, o dam — སྤོས་ངད་ལྡང་གི་ངོས་ལས་བླངས་ཤིང་སྙིང་པོ་ཐོབ་གྱུར་པ། /གུར་གུམ་གསར་པའི་རྩ་བའི་ཚོགས་ཀྱིས་རབ་ཏུ་ཁྱབ་པར་བྱས༎ tāṃ gandhamādanataṭoddhṛtalabdhasārairvyāptāṃ cakāra navakuṅkumakandavṛndaiḥ

a.ka.154kha/70.8; འདིར་པདྨ་རྣམས་ཀྱི་རྩ་བ་དང་སྡོང་བུ་ནི་ཨ་ཡིག་ལས་བྱུང་བའོ༎ atra kamalānāṃ kandaṃ nālaṃ ca akāreṇodbhūtam vi.pra.46kha/4. 49

iii. ākaragranthādyarthe — འདི་མན་ཆད་དུ་ནི་རྩ་བའི་གཞུང་ཉིད་ཀྱི་དོན་བཤད་པར་བལྟའོ༎ ataḥ paraṃ mūlagranthasyaivārthanirdeśo draṣṭavyaḥ abhi.sa.bhā.14ka/18; དེ་ལྟ་ན་དེ་སྲིད་དུ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་རྩ་བའི་སྐབས་ཀྱི་མཇུག་བསྡུ་བ་ཡིན་ནོ༎ mūlaprakaraṇamapi nigamayati—evaṃ tāvadityādinā vā.ṭī.81kha/37; རྩ་བའི་གྲུབ་པའི་མཐའ་ལས་གསུངས་སོ༎ mūlasiddhānte uktāḥ vi.pra.200ka/1.75; རྩ་བའི་དེ་ཁོ་ན mūlatattvam ma.bhā.10kha/83; རྩ་བའི་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། ཆུང་ངུ་དང་འབྲིང་དང་ཆེན་པོའོ༎ mṛdumadhyādhimātrā hi trayo mūlaprakārāḥ abhi.bhā.19kha/938; རྩ་བའི་ཞལ mūlamukham he.ta.23kha/78

iv. = དང་པོ ādiḥ — དེ་ལ་དང་པོ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་དང་པོའི་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རྩ་བའི་རྒྱུ་ཡིན་ནོ༎ tatra prathamo duḥkhasyādikāraṇatvānmūlahetuḥ abhi.sphu.254ka/1061; རྨོངས་པའི་རྩ་འདིར་བདག་བློ་མེད༎ asmin mohamūle na me matiḥ a. ka.247kha/29.5; ཡང་སྲིད་པའམ་ལས་ཀྱི་སྲིད་པའི་རྩ་བ་ནི་ཕྲ་རྒྱས་རྣམས་ཡིན punarbhavasya karmabhavasya vā mūlam anuśayāḥ abhi.sphu.88ka/760

v. = རྒྱུ hetuḥ — འདུན་པའི་རྩ་བ་ཅན་ཞེས་བྱ་བ་ནི་འདུན་པའི་རྒྱུ་ཅན་ཞེས་བྱ་བའི་ཐ་ཚིག་གོ༎ chandamūlakā iti chandahetukā ityarthaḥ abhi.sphu.253ka/1059; རྩ་བའི་སྒྲ་ནི་རྒྱུའི་དོན་ཡིན་ནོ༎ hetvartho hi mūlaśabdaḥ abhi.sphu.253kha/1060

vi. = རྟེན ādhāraḥ—ཅིའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཚུལ་ཁྲིམས་རྩ་བའི་དོན་དུ་གསུངས་ཤེ་ན། རྩ་བའི་དོན་ནི་གཞིའི་དོན་དང་རྟེན་གྱི་དོན་ཡིན་ཏེ kena kāraṇena bhagavatā śīlaṃ mūlaśabdenoktam

pratiṣṭhārtha ādhārārtho mūlārthaḥ śrā.bhū.22ka/53

vii. antikādau — སོང་ནས་སྒོ་ཡི་རྩ་བ་ལ། /འོད་ཆེན་དེར་ནི་འདུག་པར་གྱུར༎ gatvā dvāramūle'smiṃ sthita eva mahādyutiḥ

ma. mū.301kha/469; བུད་མེད་དང་ནི་སྐྱེས་པ་ཡིས། /གང་གི་སྲིན་ལག་རྩ་བ་ལ། /རྡོ་རྗེ་རྩེ་དགུ་པར་གྱུར་པ། /མི་བསྐྱོད་པ་ཡི་རིགས་མཆོག་ཉིད༎ anāmikāmūle yasya striyo vā puruṣasya vā

navaśūkaṃ bhaved vajramakṣobhyakulamuttamam

he.ta.29ka/98

viii. mūlarāśiḥ — རྩ་བའི་ཕུང་པོ་ལ་དྲུག་གི་ཆས་རྙེད་པ་དབུས་མའི་ཕུང་པོ་ལ་བུ་ལོན་དུ་འགྱུར་རོ༎ mūlarāśau ṣaḍbhāgena labdhaṃ madhyame rāśau ṛṇaṃ bhavati vi.pra.175ka/1.28

2. mūlakaḥ, o kam, kandaviśeṣaḥ — astrī tu mūlakam a.ko.165ka/2. 4.157; praśastāni mūlānyasyeti mūlakam a.vi.2. 4.157

3. = ཚིག་རྐང pādaḥ, ślokapādaḥ — པ་ནི་རྩ་བ་བསྐང་བའོ༎ kakāraḥ pādapūraṇārthaḥ tri.bhā.165ka/80; padam — རྐྱང་པས་བཤད་པ་མ་ཡིན་པ་སྟེ། འདི་ལྟར་རྩ་བ་གཉིས་པའམ་རྩ་བ་གསུམ་པའམ་རྩ་བ་བཞི་པའམ་རྩ་བ་ལྔ་པ་འམ་རྩ་བ་དྲུག་པར་རྩ་བ་བསྡེབས་ཏེ་བཤད་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་སྡེ་ཞེས་བྱའོ༎ yā na gadyena bhāṣitā

api tu pādopanibandhena dvipadā vā, tripadā vā, catuṣpadā vā, pañcapadā vā, ṣaṭpadā vā iyamucyate gāthā śrā.bhū.56ka/137

4. = པད་རྩ bisam — བྲམ་ཟེ་ཁྱོད་ཀྱི་རྩ་བ་སུས་ཁྱེར་བ༎ bisāni te brāhmaṇa yo hyahārṣīt jā.mā.101kha/116

5. = འབྲས་བུའི་རྩ་བ bandhanam — ཡོངས་སུ་སྨིན་པའི་དབང་གིས་རྩ་བ་སྙི་བར་གྱུར་ཏེ།འབབ ཆུ་དེའི་ནང་དུ་ལྷུང paripākavaśācchithilabandhanaṃ tasyāṃ nadyāṃ nipapāta jā.mā.158ka/182; vṛntam ma.vyu.6220 (88kha)

6. daṇḍaḥ, o ḍam, cāmarāderaṅgam — ལྷའི་ག.ཡག་རྔའི་རྡུལ་ཡབ་ཀྱི་རྩ་བ divyāni cāmaradaṇḍāni kā.vyū.213kha/273; nālam — དེ་ནས་སྟོན་པའི་གདན་གསེར་གྱི། /པད་རྩ་ནོར་བུའི་རང་བཞིན་ལ། /ཤཱ་རིའི་བུ་ཡིས་དེ་བཞིན་བཏགས༎ śāsturāsanahemābjanāle maṇimaye tataḥ

śāriputreṇa baddhaṃ tat a.ka.2kha/50.14.

1 རྩྭ་དང་ཤིང་སོགས་ཀྱི་རྐང་པའམ་ས་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་སྡོང་བུ། ཤིང་གི་རྩ་བ་སྤོམ་ཕྲ་ཚང་མ་ས་འོག་ཏུ་བརྒྱུགས་ནས་ཡོད། དུག་རྩྭའི་རྩ་བ་བཀོག་པ། སྡོང་པོ་ཁོག་ནང་ནས་རུལ་ན། རྩ་བ་རང་བཞིན་གྱིས་གོག་ཡོང༌། 2 རྟེན་གཞིའམ་རྨང་གཞི། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྩ་བ་བརྟན་པོ་ཚུགས་ཞིན་པ། ཐོན་སྐྱེད་རྒྱུ་ཆས་སྒེར་ལ་དབང་བའི་ལམ་ལུགས་དེ་བཤུ་གཞོག་དར་བའི་རྩ་བ་རེད། 3 གཞི་མའམ་འབྱུང་གཞི། ཆུའི་རྩ་བ། དམག་འཁྲུག་གི་རྩ་བ། ནོར་འཁྲུལ་རྣམས་རྩ་བ་ནས་ལེགས་བཅོས་གཏོང་བ། ནད་རོ་རྙིང་པ་རྩ་བ་ནས་འབྱིན་པ། 4 གཙོ་བོ་དང༌། ལྟེ་བའམ། གནད། བཟོ་ལས་ཀྱི་རྩ་བའི་འཛུགས་སྐྲུན། རྒྱལ་ཕམ་གྱི་རྩ་བ། འཆར་གཞིའི་རྩ་བ། 5 བཤད་བྱའི་རྩ་གཞུང༌། གཞུང་རྙིང་གི་རྩ་བ་ཕལ་ཆེར་གོ་ཁག་པོ་འདུག