'tea,' deriving from Chinese, acc. to Beyer, CT Lang. 141. On tea taxation by Dalai Lama's government, see Tsarong in TJ 23 no. 3 (1998) 29. For comments on the history of tea consumption in Tibet, see Das, JTL&CT 159. LW 505.

1) JA; 2) ming gzhi'i mo yig cig; 3) tea[leaves]

Hopkins' Translations: tea

tea, tea leaves

1) the letter. 2) tea, tea-leaves; tea leaves, tea

[869] བོད་ཡིག་གསལ་བྱེད་བདུན་པ་འདིའི་ང་རོ་འདོན་ཚུལ་ལ་སྐྱེ་གནས་རྐན་དང། བྱེད་པ་ལྕེ་དབུས། ནང་གི་རྩོལ་བ་རྐན་ལྕེ་གཉིས་ཕྲད་དང། ཕྱིའི་རྩོལ་བ་སྲོག་ཆུང་སྒྲ་ལྡན། ... 1. མིང་གཞིའི་མོ་ཡིག་ཅིག་... 2. འཐུང་རྒྱུར་རུང་བའི་ཤིང་ལོ་ཞིག་དང། དེ་ཉིད་ཆུས་སྦངས་པའམ་ཆུ་ལ་བསྐོལ་ནས་བྱུང་བའི་ཁུ་བ། ... རྒྱ་ཇ། ... མར་ཇ། ... འཐུང་ཇ། ... རྒྱུན་ཇ། ... ཇ་གར་པོ། ... ཇ་དཀྲུག་པ། ... ཇ་འཐོག་པ། ... ཇ་བླུག་པ། ...

བོད་ཡིག་གསལ་བྱེད་བདུན་པ་འདིའི་ང་རོ་འདོན་ཚུལ་ལ་སྐྱེ་གནས་རྐན་དང་། བྱེད་པ་ལྕེ་དབུས། ནང་གི་རྩོལ་བ་རྐན་ལྕེ་གཉིས་ཕྲད་དང་། ཕྱིའི་རྩོལ་བ་སྲོག་ཆུང་སྒྲ་ལྡན། (1)མིང་གཞིའི་མོ་ཡིག་ཅིག (2)འཐུང་རྒྱུར་རུང་བའི་ཤིང་ལོ་ཞིག་དང་། དེ་ཉིད་ཆུས་སྦངས་པའམ་ཆུ་ལ་བསྐོལ་ནས་བྱུང་བའི་ཁུ་བ། རྒྱ་ཇ། མར་ཇ། འཐུང་ཇ། རྒྱུན་ཇ། ཇ་གར་པོ། ཇ་དཀྲུག་པ། ཇ་འཐོག་པ། ཇ་བླུག་པ།

༡ བོད་ཡིག་གི་གསལ་བྱེད་བདུན་པ།

༢ ཇ་སྡོང་སྟེ། རྒྱུན་དུ་སྔོ་བའི་ཤིང་ཕྲན་མེ་ཏོག་དཀར་བོ་ཅན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དེའི་ལོ་མ་གཞོན་ནུ་བཏུས་ནས་བསྐམས་པ་ལ་ཇ་ཟེར།

བོད་དུ་ཇ་ཐོག་མར་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱས་པ་ཞིག་ཡོད་པར《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང》ལས་གསལ་ཞིང་། གནད་བསྡུས་ཤིག་གོ་བདེ་བར་བཤད་ན། བཙན་པོ་འདུས་སྲོང་མང་པོ་རྗེ་བསྙུན་གཞི་དྲག་པོ་ཞིག་གིས་ཐེབས་པའི་དུས་སུ་སྐབས་དེར་ཡོད་པའི་སྨན་པ་ཚོས་སྨན་སྟབས་བདེ་ཙམ་ལས་གཞན་དག་མ་ཤེས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་དྲག་སྐྱེད་མ་བྱུང་། ཉིན་ཞིག་ཕོ་བྲང་གི་པུ་ཤུའི་ཟུར་དུ་སྔར་མཐོང་མ་མྱོང་བའི་བྱ་ཡིད་དུ་འོང་བ་ཞིག་གི་ཁ་ན་ཤིང་བུ་ལོ་འདབ་དང་བཅས་པ་ཞིག་ཁྱེར་ནས་སྐད་སྙན་པར་སྒྲོགས་པ་བཙན་པོས་གཟིགས་ཀྱང་དེ་ལ་དོ་སྣང་མ་མཛད། ད་དུང་ཉི་མ་ཁ་ཤས་ཀྱི་རིང་ཞོགས་པ་ཉི་མ་ཤར་མཚམས་སུ་བྱ་དེ་འོངས་ནས་སྔོན་མ་ལྟར་བྱེད་པ་བཙན་པོས་གཟིགས་པ་དང་ཐེ་ཚོམ་སྐྱེས་ཏེ་བརྟག་ཞིབ་བྱས་པ་ན། ཤིང་དེ་ནི་བོད་དུ་མེད་པའི་ཤིང་ཞིག་ཡིན་པ་དང་དེ་ཡི་ལོ་མའི་རྩེ་ནས་ཕྲན་བུ་ཞིག་ཞལ་དུ་བཅུག་པས་ཞལ་སྐོམ་པ་སོས། བཏུང་བའི་མཆོག་ཅིག་ཡིན་པ་མཁྱེན་ནས་བློན་པོ་རྣམས་ལ་ཤིང་དེ་ཡི་རིགས་ས་གནས་གང་དུ་ཡོད་མེད་འཚོལ་དགོས་པ་དང་། རྙེད་ན་བྱ་དགའ་གསོལ་རས་ཆེན་པོ་གནང་རྒྱུ་ཡིན་གསུངས། བློན་འབངས་མང་ཆེ་བས་ས་གནས་མང་པོར་འཚོལ་དུ་ཕྱིན་ཀྱང་མ་རྙེད། རྒྱལ་པོ་ལས་གཞན་བསམ་རྒྱུ་མེད་པའི་བློན་པོ་གཅིག་བོད་ཀྱི་ས་གནས་ཐམས་ཅད་དུ་བཙལ་བར་སོང་ཡང་མ་རྙེད། མཐར་རྒྱ་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་ནགས་གསེབ་སྟུག་པོ་སྨུག་ཐིང་ངེར་བསྡད་པ་ཞིག་ཏུ་སླེབས་ཏེ་བསམས་པར། ནགས་གསེབ་རྒྱ་ཆེན་པོ་འདི་འདྲའི་གསེབ་ན་ཤིང་དེ་རིགས་ཡོད་པར་ཐག་ཆོད་བསམས་ནས་ཕྱིན་པས་ཆུ་ཆེན་པོ་ཞིག་ལ་ཐུག་སྟེ་འགྲོ་མ་ནུས། སྐབས་དེར་ཉ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཁོའི་འཁྲིས་དེ་ནས་ཆུ་ནང་དུ་ཞུགས་ཏེ་སོང་བ་མཐོང་སྟེ་བསམ་པར། ཆུ་འདི་ཁ་ཞེང་ཆེ་བ་མ་གཏོགས་གཏིང་རིང་པོ་རང་མེད་འདྲ་སྙམ་སྟེ་ཆུ་དེ་བརྒལ་ནས་ཕྱིན་པས་ཕ་རོལ་གྱི་ནགས་གསེབ་དེར་སླེབས། ནགས་གསེབ་དེའི་ཤིང་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་བྱས་ཁྱེར་ཡོང་བའི་ཤིང་དེ་རང་ཡིན་པར་མཐོང་ནས་དགའ་ཐག་ཆོད་དེ་ཤིང་དེ་ནས་རྒྱབ་ཁུར་གཅིག་བརྔས། ཡང་བསམ་མནོ་ཞིག་འཁོར་བར་རྒྱལ་པོ་བསྙུན་གཞི་དྭངས་པ་ལ་ནི་འདི་ཙམ་གྱིས་ཆོག་པར་འདུག ས་ཐག་རིང་པོ་འདི་འདྲར་སླེབས་ནས་ཤིང་རྒྱབ་ཁུར་གཅིག་ལས་ཁྱེར་རྒྱུ་མེད་ན་ཉུང་དྲགས་ཐག་ཆོད་པས། ང་ལ་ཁལ་མ་གཅིག་དེད་རྒྱུ་ཡོད་ན་ཡག་པོ་ག་འདྲ་མ་རེད་དམ་བསམ་པའི་མུ་ལ་གློ་བུར་དུ་ཤ་བ་ཡུ་མོ་གཅིག་མི་ལ་འཇིགས་སྣང་མེད་པར་ཁོའི་འགྲམ་དེར་སླེབས་བྱུང་བས། ཤ་བ་ཡུ་མོ་འདི་ལ་ཁལ་བཀལ་ཆོག་པ་ཡང་སྲིད་སྙམ་ནས་བཀལ་བའི་གྲབས་བྱས་པས། ཤིང་དེ་ནས་ཤ་བའི་ཁལ་རྒྱབ་གཅིག་ལོངས་པ་ཤ་བ་ལ་བཀལ། རང་ཉིད་ཀྱིས་རྒྱབ་གཅིག་ཁྱེར་ནས་འོངས་ཏེ་རྒྱལ་པོའི་ཕོ་བྲང་མཐོང་སར་མ་སླེབས་བར་དུ་ཤ་བ་དེས་ཁྱེར་གྲོགས་བྱས། ཇ་ཤིང་དེ་རྣམས་རྒྱལ་པོ་ལ་ཕུལ་བས་རྒྱལ་པོའི་བསྙུན་གཞི་ཡོངས་སུ་དྭངས་ནས་བློན་པོ་དེ་ལ་བྱ་དགའ་འདོད་པ་ཚིམ་པ་གནང་ཞིང་། དེས་རྐྱེན་བྱས་ནས་བོད་ལ་ཇ་དཀར་བཟོ་རྒྱུའི་ཐུགས་བསམ་འཁོར་བ་དང་། ཐང་རྒྱལ་པོར་རེ་འདུན་ཞུས་པ་ལྟར་དཀར་ཡོལ་བཟོ་མཁན་ལག་རྩལ་མཁས་པ་བོད་དུ་འབྱོར་ཏེ་ལྷོ་ཁ་གྲ་ནང་ཁུལ་ནས་རྡོ་དཀར་གོང་གི་གཏེར་ཁ་བཏོན་ནས་དེས་རྒྱུ་ཆ་བྱས་ཏེ་དཀར་ཡོལ་བཟོས་པ་མ་ཟད། ལག་རྩལ་མི་སྣ་ཡང་ཁག་གཅིག་གསོ་སྐྱོང་བྱས་པར་བརྟེན་བོད་ས་གནས་རང་ནས་ཐོན་པའི་དཀར་ཡོལ་རབ་འབྲིང་ཐ་གསུམ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་དང་མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་དཀྱིལ་བར་ཡོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་ཁག་གི་ནང་གསལ། རྒྱལ་པོ་ཁྲི་རལ་པ་ཅན་གྱིས་སྲིད་དབང་བཟུང་སྐབས་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་མངགས་པའི་བློན་པོ་ཀྲང་ལུན་ཟེར་བ་བོད་དུ་འབྱོར་ནས་མཚམས་འདྲི་ཞུས་རྗེས། ཉིན་གཅིག་བློན་པོ་དེའི་ཁྱིམ་དུ་རྒྱལ་པོ་རལ་པ་ཅན་སྐུ་མགྲོན་དུ་གདན་དྲངས་ནས་ཇའི་སྣེ་ལེན་ཞུས་སྐབས་རྒྱལ་པོས་བློན་པོ་དེ་ལ་ཚོད་ལྟའི་ཆེད་དུ་འདི་གང་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པ་དང་བློན་པོས་འདི་ནི་རྒྱ་ནག་ནས་ཐོན་པའི་ཇ་ཟེར་བ་དེ་ཡིན་པ་དང་། དེ་ལ་ཁྱད་ཆོས་མང་པོ་ཡོད་ཚུལ་སོགས་ཁེངས་ཉམས་དང་བཅས་ཏེ་ངོ་སྤྲོད་བྱས་པར་དེ་ཉིན་རྒྱལ་པོས་ཡ་མཚན་པའི་ཚུལ་གནང་བ་ལས་ལན་གཞན་གང་ཡང་མ་གསུང་། སང་ཉིན་དེར་རྒྱལ་པོས་བློན་པོ་དེ་སྐུ་མགྲོན་ལ་གདན་དྲངས་ཏེ་ཇ་སྟོན་སྣེ་ལེན་གནང་བ་མ་ཟད། ཕྱག་སྒམ་ནང་ནས་ཇ་རིགས་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་བཏོན་ནས་རེ་རེའི་ཐོན་ཁུངས་དང་། ཁྱད་ཆོས་བཅས་ཞིབ་གསལ་གསུངས་པར་བརྟེན་བློན་པོ་ངོ་ཚ་ཁ་སྐྱེངས་དགོས་པ་བྱུང་ཚུལ་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་འཁོད་པའི་ནང་གསལ། དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ནང་ཇོ་བོ་རྗེ་དཔལ་ལྡན་ཨ་ཏི་ཤ་བོད་དུ་བྱོན་ནས་མངའ་རིས་སུ་ཕེབས་པའི་ཉིན་ཐོག་མའི་རྟེན་འབྲེལ་དུ་བོད་རང་ནས་བཟོས་པའི་དཀར་ཡོལ་འབྲུག་རྒྱབ་མ་གསེར་སྲང་ལྔའི་རིན་ཐང་ཅན་ཞིག་གི་ནང་གསོལ་ཇ་སྲུབས་མ་དྲངས་ཏེ་ཕུལ་བར། ཇོ་བོ་རྗེ་ཤིན་ཏུ་མཉེས་ནས། ཡུལ་འདིའི་གཞི་བདག་གཉན་པོ་འཁོར་བཅས་རྣམས། །རྒྱ་ཇ་ལེགས་པའི་མཆོད་པ་འདི་བཞེས་ལ། །རྣལ་འབྱོར་དཔོན་སློབ་བསམ་དོན་འགྲུབ་པ་དང་། །སངས་རྒྱས་བསྟན་པ་དར་བའི་འཕྲིན་ལས་མཛོད། །ཅེས་པའི་ཇ་མཆོད་འདི་ཡང་སྐབས་དེར་གསུངས་ནས་གསོལ་ཇ་བཞེས་རྗེས་ཁྱེད་བོད་ཀྱི་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་ཀུན་ལ་རྒྱ་གར་ན་མེད་པའི་བཏུང་བ་ཞིམ་པོ་ཕྱི་དྲོའི་དུས་སུ་ཡང་འཐུང་ཆོག་པ་འདི་འདྲ་ཡོད་པ་ནི་བསོད་ནམས་ཆེན་པོ་རེད། ཇ་འདི་འཐུང་ན་སྐོམ་སེལ་བ་ཙམ་མ་ཟད། རིགས་པ་དྭངས་པ་དང་། ལུས་སྟོབས་རྒྱས་པ། གཉིད་དང་རྨུགས་པ་སེལ་བ། དགེ་སྦྱོར་ལ་སྤྲོ་སྣང་སྐྱེ་བ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཆེན་པོ་འདུག་པས་རྒྱ་གར་ལ་འདི་འདྲ་ཡོད་ན་ངས་གསེར་སྤྲད་ནས་ཉོས་ཆོག་པ་ཞིག་འདུག་ཅེས་གསུངས། བོད་དུ་གནམ་གཤིས་གྲང་བའི་སྟབས་ཀྱིས་ཇ་ཤིང་འདེབས་གསོ་བྱེད་ཐུབ་པའི་ཆ་རྐྱེན་མེད་པར་བརྟེན། མདོ་སྨད་ནས་ཐོན་པའི་རྟ་དང་རྒྱ་ནག་ནས་ཐོན་པའི་ཇ་གཉིས་ཕན་ཚུན་བརྗེ་འཚོང་བྱས་པའི་དུས་ཡུན་ཧ་ཅང་རིང་པོ་བྱུང་སྟེ། རྒྱ་བོད་མི་རིགས་བར་ཇ་རྟའི་ཚོང་འབྲེལ་ཡོད་ཚུལ་རྒྱ་ཡིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ནང་གསལ། སྐབས་དེར་ཇ་དང་རྟའི་བར་གྱི་རིན་ཐང་གི་ཚད་གཞི་གསལ་བར་བཤད་པའི་ཡིག་ཆ་ད་ཕན་མ་མཐོང་ཡང་། སྡེ་དགེ་བཀའ་འགྱུར་དང་བསྟན་འགྱུར་དཔར་སྐྲུན་བྱེད་སྐབས། ཇ་དང་འབྲུའི་བརྗེ་འཚོང་གི་རིན་ཐང་ནི་ཇ་སྦག་ཆུང་གཅིག་ལ་འབྲུ་ཁལ་གཅིག་དང་ཞོ་གསུམ(བྲེ་བཅོ་ལྔ) ཙམ་སྤྲོད་དགོས་ཚུལ《དཀར་ཆག》གི་ནང་གསལ་ཞིང་། བོད་ཀྱི་ཚོང་འགྲུལ་རྣམས་ས་ཐག་རིང་པོར་ཚོང་ལ་འགྲོ་སྐབས་ཉི་མ་ཁ་ཤས་རེ་སོང་མཚམས་བཞོན་རྟ་ཁལ་དྲེལ་རྣམས་ལ་ཇ་ཁུ་སྟེར་ན་ལམ་ཐག་རིང་པོར་སོང་ཡང་ལུས་སྟོབས་དང་ཤ་ཤེད་ཞན་དུ་མི་འགྲོ་བར་ཕན་ནུས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཐོན་པའི་ཉམས་མྱོང་ཡོད། ཇ་དེ་ལ་རྣམས་གྲངས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྣ་ཁ་བཅུ་དྲུག་ཡོད་པ་སྟེ། ༡.ཕུ་མ། ༢.མདའ་མ། ༣.ཆར་མ། ༤.ཆུ་མ། ༥.ཞིང་གསར། ༦.ཞིང་རྙིང། ༧.གཤང་མ། ༨.ལྕི་མ། ༩.ལུད་ཅན། ༡༠.ལུད་མེད། ༡༡.རྩེ་ཇ། ༡༢.བར་ཇ། ༡༣.ཚ་འདུལ། ༡༤.གྲང་འདུལ། ༡༥.སྨིན་པ། ༡༦.མ་སྨིན་པ་བཅས་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་སོ་སོའི་ལོ་འདབ་སྡོང་པོ་བཅས་ཀྱི་སྦོམ་ཕྲ་དང་། མདོག དྲི་མ། བྲོ་བ། ནད་རིགས་གང་ལ་ཕན་པ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྔ་རེ་ཡོད་པའི་སྐོར་ཞིབ་པར《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་མཁས་པ་དགའ་བྱེད》སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་སྐྲུན་བྱས་པ་དེར་གསལ།

vyañjanasaptamavarṇaḥ

asyoccāraṇasthānaṃ tālu

འདིའི་ང་རོ་འདོན་ཚུལ་ལ་སྐྱེ་གནས་རྐན་དང་། བྱེད་པ་ལྕེ་དབུས། ནང་གི་རྩོལ་བ་རྐན་ལྕེ་གཉིས་ཕྲད་དང་། ཕྱིའི་རྩོལ་བ་སྲོག་ཆུང་སྒྲ་ལྡན bo.ko.869.

1.བོད་ཡིག་གསལ་བྱེད་བདུན་པ། འདིའི་ང་རོ་འདོན་ཚུལ་ལ་སྐྱེ་གནས་རྐན་དང༌། བྱེད་པ་ལྕེ་དབུས། ནང་གི་རྩོལ་བ་རྐན་ལྕེ་གཉིས་ཕྲད་དང༌། ཕྱིའི་རྩོལ་བ་སྲོག་ཆུང་སྒྲ་ལྡན།

2.མིང་གཞིའི་མོ་ཡིག་ཅིག

3.འཐུང་རྒྱུར་རུང་བའི་ཤིང་ལོ་ཞིག་དང༌། དེ་ཉིད་ཆུས་སྦངས་པའམ་ཆུ་ལ་བསྐོལ་ནས་བྱུང་བའི་ཁུ་བ་སྟེ།