[1834] སྐྱེ་དམན་ནམ་ལུས་ཕྲ་མ། ... མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་སྐྱེ་བ་མོ་དང། སྐྱེད་མ། སྒྲ་ཅན་མ། གནས་བྱེད། མི་མོ། མཚམས་ལྡན་མ། འཛིན་མ། ལན་བུ་ཅན་བཅས་སོ། 

སྐྱེ་དམན་ནམ་ལུས་ཕྲ་མ། མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་སྐྱེ་བ་མོ་དང་། སྐྱེད་མ། སྒྲ་ཅན་མ། གནས་བྱེད། མི་མོ། མཚམས་ལྡན་མ། འཛིན་མ། ལན་བུ་ཅན་བཅས་སོ། །

གཉེན་སྒྲིག་ཟིན་པའི་སྐྱེས་མའི་མིང་།

སྐྱེ་དམན་ནམ་ལུས་ཕྲ་མ། མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་སྐྱེ་བ་མོ་དང༌། སྐྱེད་མ། སྒྲ་ཅན་མ། གནས་བྱེད། མི་མོ། མཚམས་ལྡན་མ། འཛིན་མ། ལན་བུ་ཅན་བཅས་སོ། །

1. strī — མ་ནིང་འདོད་ལྡན་བདེ་ལྡན་མཁས། /ནོར་ལྡན་དུད་པ་རྗེ་བཟོད་ལྡན། /སློང་བ་ཁེངས་པ་མི་བསྲུན་དེས། /བུད་མེད་དག་ཅེས་གཏམ་ཉིད་ཅི༎ klībaḥ kāmī sukhī vidvān dhanī namraḥ prabhuḥ kṣamī

arthī mānyaḥ khalaḥ snigdhaḥ strī satīti kathaiva kā

a.ka.145ka/14.71; strī yoṣidabalā yoṣā nārī sīmantinī vadhūḥ

pratīpadarśinī vāmā vanitā mahilā tathā

a.ko.169kha/2.6.2; styāyati saṅghāto bhavati garbho'syāmiti strī

styai śabdasaṅghātayoḥ a.vi.2.6.2; འདི་ལྟ་སྟེ། གླང་པོ་ཆེའི་སྒྲའམ…བུད་མེད་ཀྱི་སྒྲའམ tadyathā—hastiśabdā vā…strīśabdā vā sa.pu.133ka/210; nārī — བུད་མེད་རྣམས་ལ་བུ་མོ་ནི། /ཡོངས་སུ་ནུབ་པའི་ན་ཚོད་སྐྱེས༎ āvirbhavati nārīṇāṃ vayaḥ paryastaśaiśavam

kā.ā.330kha/2.253; yoṣit — ཁྱོད་ཀྱིས་མ་བྱིན་པར་ཡང་ལོང་། /ཕ་རོལ་བུད་མེད་བསྟེན་པར་གྱིས༎ adattaṃ ca tvayā grāhyaṃ sevanaṃ parayoṣitaḥ

he.ta.17kha/56; གང་གིས་སྔོན་ཉིད་འཐམས་པ་དེ། /སྨད་འཚོང་བུད་མེད་རྣམས་ཀྱི་བདག༎ pūrvasevā vṛtā yena sa svāmī veśayoṣitām

a.ka.9ka/50.84; yuvatiḥ — དེ་དེ་ན་བུད་མེད་རྣམས་ཉམས་རངས་སུ་རྒྱུ་ཞིང་དོང་དོང་བའི་ལམ་མེ་ཏོག་དང་ལོ་མ་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་གཏོར་བ sa tatra yuvatijanānaibhṛtyaviraci(?vicari)tāṃ vividhakusumastabakapallavanikarapaddhatim jā.mā.167kha/193; lalanā — ཁྱོད་ལ་སོང་བའི་བདག་ཉིད་འདི། /མཛའ་བོ་བྱས་པ་མི་ཤེས་བཞིན། /བུད་མེད་རྣམས་ལ་རྙེད་སླ་བའི། /ལེགས་སྟེར་ངོ་ཚ་མི་དྲན་ནོ༎ lalanāsulabhāṃ lajjāṃ mamedaṃ tvadgataṃ manaḥ

akṛtajña iva prītiṃ na saṃsmarati mānada

a.ka.262ka/31.32; aṅganā — གཙང་དང་བདག་དང་བརྟན་སོགས་སུ། /ཉེར་བརྟག་བུད་མེད་སོགས་དག་ལ། /འདོད་ཆགས་ལ་སོགས་འབྱུང་འགྱུར་ཏེ༎ śubhātmīyasthirādīṃśca samāropyāṅganādiṣu

rāgādayaḥ pravartante ta.sa.71ka/667; abalā — དྲང་པོ་ལ་ཡང་གྱ་གྱུ་ཅན། /གནས་པ་ན་ཡང་ཤིན་ཏུ་ག.ཡོ། /རིགས་ལྡན་ཡིན་ཡང་ལོགས་གནས་པའི། /བུད་མེད་འཁྲི་ཤིང་འཁྱུད་པར་བྱེད༎ saralatve'pi kuṭilāḥ sthāyinyo'pyaticañcalāḥ

kulīnā api pārśvasthamāliṅgantyabalā latāḥ

a.ka.145ka/14.72; vanitā—འདོད་ལྡན་དག་འདོད་ལྡན་མ་འགའ་ལ་ཆགས་པ་དང་བྲལ་བ་དེ་ལྟ་ན་ཡང་བུད་མེད་གཞན་ལ་ཆགས་པ་དང་མི་བྲལ་བ་ཉིད་དོ༎ na khalu kāmī kvacit kāminyāṃ viraktastathāpi vanitāntare'virakta eva pra.a.144kha/154; rāmā — འཛུམ་བཅས་ཡ་མཚན་དག་གིས་ནི། /གཙང་སྦྲ་ངང་ཚུལ་དག་དང་བྲལ། /བུད་མེད་རྣམས་ནི་ངེས་བསྡམས་པའི། /དགའ་བ་གཅིག་ལ་བློ་མ་ཡིན༎ naikasmin vismayabhuvāṃ sasmitānāṃ niyantrite

śuciśīlavirāmāṇāṃ rāmāṇāṃ ramaṇe matiḥ

a.ka.145kha/14.75; kāminī — དཔེར་ན་འདོད་པ་ལ་སོགས་པས་བསླད་པ་རྣམས་ཀྱིས་བུད་མེད་དང་བུ་དང་ཆོམ་རྐུན་ལ་སོགས་པ་བསྒོམ་པ་བཞིན་ནོ༎ tadyathā—kāminīputracorādayaḥ kāmādyupaplutairbhāvyamānāḥ ta.pa.311ka/1084; mātṛgrāmaḥ — བུད་མེད་ཐམས་ཅད་ནི་རང་བཞིན་གྱིས་ཉོན་མོངས་པ་མང་བ་དང་། ཤེས་རབ་འཆལ་བ་ཡིན་ལ prakṛtyā ca bahukleśo duṣprajñaśca bhavati sarvo mātṛgrāmaḥ bo.bhū.51ka/66; śyāmā — མཁས་པས་ག.ཡོ་ལྡན་བུང་བ་ཡི། /རྣམ་པར་རོལ་པས་བུད་མེད་སྤྱད༎ bhujyante kuśalaiḥ śyāmā bhramadbhramaravibhramaiḥ

a.ka.145ka/14.74; pramadā — མེ་ཏོག་ཤིང་ལ་བུད་མེད་མིག་ལྟ་ཞིང་། /གཞལ་མེད་ཁང་ལ་ལྟ་བས་ཆགས་གྱུར་པ། /པད་མའི་ཚལ་ནང་བུང་བ་དངར་བ་བཞིན། /རབ་ཏུ་མཛེས་པ་རྒྱལ་པོས་མཐོང་བར་གྱུར༎ vimānadeśeṣu viṣajyamānā vilambamānāḥ kamalākareṣu

dadarśa rājā bhramarāyamāṇāḥ puṣpadrumeṣu pramadākṣimālāḥ

jā.mā.164kha/190; pramadājanaḥ — བུད་མེད་ཁྲོད་ན་གནས་ཀྱང་རུང་། /སྡོམ་བརྩོན་བརྟན་པ་ཉམས་མི་འགྱུར༎ pramadājanamadhye'pi yatirdhīro na khaṇḍyate

bo.a.11ka/5.21; nitambinī — ཆགས་ལྡན་ས་སྐྱོང་རྩོད་ལྡན་ཞེས་པ་དེས། /རྩེ་དགའ་ལ་ནི་བུད་མེད་རྣམས་དག་གིས། /རྐང་པས་བསྣུན་དང་ཁ་ཡི་ཆང་གིས་ཀྱང་། /མྱ་ངན་མེད་མཛེས་བ་ཀུ་ལ་དཔལ་ཐོབ༎ rāgī kalirnāma sa bhūmipālaḥ pādaprahārairvadanāsavaiśca

lebhe vilāseṣu nitambinīnāmaśokaśobhāṃ bakulaśriyaṃ ca

a.ka.295kha/38.9; mattakāminī — བུད་མེད་དག་ནི་མ་རྙེད་པ། /དུད་འགྲོ་འདོད་སྤྱོད་མཐོང་བ་བཞིན༎ alābhe mattakāśi(?mi)nyā dṛṣṭā tiryakṣu kāmitā

pra.a.140ka/150 2. dārāḥ — འཁྲིག་པ་གཞན་དུ་གྱུར་ན་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བདེ་བར་གནས་པ་དང་བུད་མེད་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པ་དང་གཉིས་ལ་འབྱོར་པ་དམ་པ་འཐོབ་པར་འགྱུར་རོ༎ maithunasya parāvṛttau (vibhutvaṃ labhyate paraṃ) dvayorbuddhasukhavihāre ca dārā'saṃkleśadarśane ca sū. vyā.157kha/44; kalatram — འདི་ལྟར་བདག་གིས་བུད་མེད་ཀྱི་ཚོགས་དང་ནོར་དང་འབྲུ་དང་དབྱིག་ཐམས་ཅད་སྤངས་ལ yannvahaṃ sarvaṃ kalatravargaṃ dhanadhānyahiraṇyaṃ cotsṛjya śrā.bhū.5ka/8; vadhūḥ—དེ་ནས་མི་དབང་ཕྱོགས་དེར་མངོན་ཕྱོགས་པས། /བུད་མེད་རྣམས་ཀྱིས་ཡོངས་བསྐོར་དེ་མཐོང་ནས། taddeśamabhyetya nareśvaro'tha dṛṣṭvā vadhūbhiḥ parivāritaṃ tam

a.ka.295kha/38.13; purandhrī—ཕོ་བྲང་འཁོར་གྱི་བུད་མེད་ལས། /ཕྱི་རོལ་ཕྱོགས་པའི་ས་བདག་དང་། /རྩེ་ཞིང་ནུ་རྒྱས་ལྡན་པ་དེས། /སྐལ་པ་བཟང་ཞིང་མཛེས་པ་ཐོབ༎ antaḥpurapurandhrīṣu vimukhena mahībhujā

lebhe saubhāgyaśobhāṃ sā ramamāṇā ghanastanī

a.ka.146ka/68.55.

Hopkins' Translations: woman; women
Others' Translations: wife; with a woman
Sanskrit: {LCh,L,MV}strī; {C}istri (=strī); {C}striyāye; {MSA}dāra

There is an 11th-century etymology in Gro-lung-pa, Bstan-rim, fol. 180v, ff., where he also etymologizes chung ma.

woman, wife, spouse

woman, concubine, mistress, women, female