SS 498.2.

1) person, human being, humanity, people [Smra shes don go nus pa'i shes ldan nam, gang zag / (manushya, def ཤེད་བུའམ་ཡིད་རྟོག་དཔྱོད་ཀྱི་འཇུག་ཤས་ཆེ་བ་ 1 of the འགྲོ་བ་དྲུག་ the six types of existence syn: rkang gnyis dang, gang zag rta la'i rkang pa, na ra: ma nu'i bu, yid skyes, yid ldan, shed bu, shed las skyes, shes ldan]; 3) [present/ future] not (birth as a) human, man,

1) (birth as a) person, human[ity], people [R]; 3) [present/ future] not; 4) no choice but to -- [mi vb rang vb; mi vb ka bka' med; mi vb mthuis mi vb thabs med]

1) (birth as a) person, human[ity], people; 3) [present/ future] not; 4) no choice but to -- *)

Hopkins' Translations: (1) negative particle: not; non-; is notU(2) man; human; men.; person
Others' Translations: {C}person(ality); (some)one
Sanskrit: na; {C}manuṣya; {C}narā; {C}puruṣa; {C,MSA}mānuṣa; {MSA}jana; {MSA}nṛ; {MSA}manu-ja
དབྱེ་བ། 1གླིང་བཞིའི་མི། 2གླིང་ཕྲན་བརྒྱད་ཀྱི་མི། 
Divisions: (1) men of the four great continents; (2) men of the eight smaller continents

do not, person, people, (negative) chap, character, fellow, guy, human, human being, man, person, negative particle, agentive particle, humans

human beings. Mipham ལུས་འཕགས་དང་, འཛམ་བུའི་གླིང་, བ་ལང་སྤྱོད་, སྒྲ་མི་སྙན་ཏེ་གླིང་བཞི་, དེ་དག་ལ་གླིང་གཡོག་གཉིས་རེ་སྟེ་, ལུས་དང་ལུས་འཕགས་སོགས་བརྒྱད་དོ་ The human beings occupy the four continents of Majestic Body, Jambu Continent, Bountiful Cow, and Unpleasant Sound. Each of these [continents are flanked by] two companion subcontinents, such as Body and Majestic Body, thus making eight in all

human being; [birth as a] human, man, human being, people. [manushya, Def. by Jamgön Kongtrül: ཤེད་བུའམ་ཡིད་རྟོག་དཔྱོད་ཀྱི་འཇུག་ཤས་ཆེ་བ་ people, humanity. one of the འགྲོ་བ་དྲུག་ the six types of existence; ordinary mortals; person

(verb) + mi (verb) (med par) . . . - . . . (this is) (not) a question/ there is no question of (verb)

human being

[2063] 1. ... 1༽ སྨྲ་ཤེས་དོན་གོ་ནུས་པའི་ཤེས་ལྡན་ནམ། གང་ཟག་... མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་རྐང་གཉིས་དང། གང་ཟག་རྟ་ལའི་རྐང་པ། ན་རཿ་མ་ནུའི་བུ། ཡིད་སྐྱེས། ཡིད་ལྡན། ཤེད་བུ། ཤེད་ལས་སྐྱེས། ཤེས་ལྡན་བཅས་སོ། 2༽ མི་གཞན་པ། ... མིའི་བསམ་པ། ... རང་སྐྱོན་རང་གིས་མི་མཐོང་ཡང་མིས་མཐོང་ཐུབ་ཡོང། ... མི་རང་གཉིས་ཕན། ... 2. དུས་ད་ལྟ་བ་དང་མ་འོངས་པའི་དགག་ཚིག་ཁྱད་ཆོས་སྟོན་པའི་མིང་བཅས་ཀྱི་ཐོག་མར་འཇུག་བྱེད་དགག་སྒྲ་ཞིག་སྟེ་དཔེར་ན། དྲན་པ་ཐོར་ནས་གཏམ་ཤོད་ཀྱང་མི་ཤོད་ལ། མིག་ལྟ་ཡང་མི་ལྟ། འབད་བརྩོན་མེད་པས་བསམ་དོན་མི་འགྲུབ། ལེ་ལོ་ཆེ་བས་ཡོན་ཏན་མི་སློབ། ཤ་མདོག་མི་དཀར་མི་ནག་རླངས་འཁོར་གྱི་མྱུར་ཚད་མི་ཆེ་མི་ཆུང་བའི་ངང་ནས་གཏོང་བ་སོགས་ལྟ་བུ། ...

(1)སྨྲ་ཤེས་དོན་གོ་ནུས་པའི་ཤེས་ལྡན་ནམ། གང་ཟག མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་རྐང་གཉིས་དང་། གང་ཟག རྟ་ལའི་རྐང་པ། ན་རཿ མ་ནུའི་བུ། ཡིད་སྐྱེས། ཡིད་ལྡན། ཤེད་བུ། ཤེད་ལས་སྐྱེས། ཤེས་ལྡན་བཅས་སོ། །(2)མི་གཞན་པ། མིའི་བསམ་པ། རང་སྐྱོན་རང་གིས་མི་མཐོང་ཡང་མིས་མཐོང་ཐུབ་ཡོང་། མི་རང་གཉིས་ཕན། (3)དུས་ད་ལྟ་བ་དང་མ་འོངས་པའི་དགག་ཚིག ཁྱད་ཆོས་སྟོན་པའི་མིང་བཅས་ཀྱི་ཐོག་མར་འཇུག་བྱེད་དགག་སྒྲ་ཞིག་སྟེ་དཔེར་ན། དྲན་པ་ཐོར་ནས་གཏམ་ཤོད་ཀྱང་མི་ཤོད་ལ། མིག་ལྟ་ཡང་མི་ལྟ། འབད་བརྩོན་མེད་པས་བསམ་དོན་མི་འགྲུབ། ལེ་ལོ་ཆེ་བས་ཡོན་ཏན་མི་སློབ། ཤ་མདོག་མི་དཀར་མི་ནག རླངས་འཁོར་གྱི་མྱུར་ཚད་མི་ཆེ་མི་ཆུང་བའི་ངང་ནས་གཏོང་བ་སོགས་ལྟ་བུ།

༡ སྨྲ་ཤེས་དོན་གོ་བའམ་ཡོ་བྱད་བཟོ་ཤེས་ཤིང་ཡོ་བྱད་བཀོལ་ནས་ངལ་རྩོལ་བྱེད་ཤེས་པའི་སྲོག་ཆགས། ཡིག་རྙིང་དུ་མྱི་ཞེས་འབྲི།

༢ མི་གཞན་པ་སྟེ། གསང་གཏམ་མི་ལ་མ་བཤད་ཅེས་པ་ལྟ་བུ།

༣ ( ཀ ) བྱེད་འབྲེལ་ལས་ཚིག་ད་ལྟ་བའི་མགོར་སྦྱར་ན་བྱ་བ་དེ་རང་གིས་བྱེད་རྒྱུ་མིན་པར་སྟོན་པ་སྟེ། མི་བཟའ། མི་འཐུང་། མི་བྱེད་ལྟ་བུ། ( ཁ ) སྐུལ་ཚིག་ལ་ལའི་མགོར་སྦྱར་ན་བྱ་བ་དེ་བྱེད་པའི་ནུས་པ་མེད་པར་སྟོན་པ་སྟེ། མི་ཁྱོགས། ཁུར་བོ་ལག་པས་མི་ཁྱོགས། མི་ཤོད། ཁ་ནས་གཏམ་མི་ཤོད། མི་ཁྲོལ། སྤྲེའུས་རང་འདོགས་བྱེད་ཀྱི་ཐག་པའི་མདུད་པ་མི་ཁྲོལ་ལྟ་བུ། ( ག ) བྱེད་མེད་ལས་ཚིག་ད་ལྟ་བའི་མགོར་སྦྱར་ན་བྱ་བ་དེ་མི་འབྱུང་བ་སྟོན་པ་སྟེ། མི་འཆག དབྱུག་པ་སྦོམ་ན་མི་འཆག མི་འཆི། སྨན་བཅོས་བྱས་ན་ནད་པ་མི་འཆི། མི་མཁས། མི་བསྲུན། མི་སྐྲག་སོགས་ལྟ་བུ། ( ང ) རྒྱན་ཚིག་ལ་ལའི་མགོར་སྦྱར་ན་ཚད་ལས་འདས་པ་མིན་པའམ་ཐལ་དྲགས་པ་མིན་པ་སྟོན་པ་སྟེ། ཆུ་མི་ཆེ་མི་ཆུང་ཨོལ་རྐ་ཙམ། གཟུགས་མི་ཆེ་མི་ཆུང་ཁྲུ་ ལྔ་ལོངས། ཐག་མི་རིང་མི་ཉེ་ཉིན་ལམ་གཅིག་ཅེས་པ་སོགས་ལྟ་བུ།

saṃ. naraḥ — དེ་སྙེད་ཅིག་ལ་མི་ཉིད་ཅེས་བྱའོ༎ འདི་ལ་སེམས་ཅན་དང་མི་དང་ཤེད་ལས་སྐྱེས་དང་ཤེད་བུ་དང་གསོ་བ་དང་གང་ཟག་དང་སྲོག་དང་སྐྱེ་བོ་ཞེས་བྱ་བ་འདི་ནི་མིང་ཡིན་ནོ༎ etāvanmanuṣyatvamucyate

atreyaṃ saṃjñā—sattvo naro manuṣyo mānavaśca poṣaḥ puruṣaḥ pudgalo jīvo janturiti abhi.bhā.85kha/1202; དེ་དོག་མི་ཡི་རྣམ་ཤེས་ནི། /རུང་བར་ལེགས་པར་བྱས་ཤེ་ན༎ tadvarṇanaravijñānayogyau cet saṃskṛtau punaḥ

ta.sa.95kha/843; manuṣyaḥ — ལྷ་དང་ཀླུ་དང…མི་དང་མི་མ་ཡིན་པ devā nāgāḥ… manuṣyā amanuṣyāḥ a.sā.79ka/44; manujaḥ — མི་གང་བག་མེད་བྱེད་པ་དེ། /སྐྱེས་བུ་ཐ་ཤལ་སྙིང་རེ་རྗེ༎ ye pramādyanti manujāḥ śocyāste puruṣādhamāḥ

vi.va.197ka/1.70; mānavaḥ — དེ་དག་དབང་པོ་ལས་འདས་པ། /མཐོང་བའི་མི་གཅིག་ཀྱང་འདོད་མིན༎ na cātīndriyadṛk teṣāmiṣṭa eko'pi mānavaḥ

ta.sa. 86kha/791; mānuṣaḥ — མཐར་ནི་སྭཱཧཱ་ཡང་བྱས་ན། /ལྷ་དང་མི་རྣམས་གསོད་པར་བྱེད༎ svāhāntaṃ ca punaḥ kṛtvā mārayet suramānuṣān he.ta.28ka/94; puruṣaḥ — མི་དེ…ཤིང་ཏིན་དུ་ཀའི་འབྲས་བུ་དེས་འཚོ་ཞིང་རེ་ཞིག་དེ་ན་འདུག་འདུག་པ་ལས sa puruṣaḥ…tindukaphalairvartayamānaḥ katiciddināni tatrāvasat jā.mā.141ka/163; pumān — ལག་མཐིལ་སྤུ་ཉག་གཅིག་འདུག་པ། /མི་རྣམས་ཀྱིས་ནི་མི་རྟོགས་ལ༎ ūrṇāpakṣma yathaiva hi karatalasaṃsthaṃ na vedyate pumbhiḥ

abhi.bhā.3kha/877; nā — མི་རྣམས་ཡུལ་གྱི་ཁྱད་པར་ནི། /ཡོངས་འཛིན་དེ་ཐོབ་བསམ་པར་བྱས༎ parigrahaḥ

yasmād deśaviśeṣasya tatprāptyāśākṛto nṛṇām

pra.vā.114kha/1.186; prāṇiḥ — དེ་ནས་ཞག་བདུན་ལོན་པ་ན་ས་ཕྱོགས་གོ་སྐབས་ཡངས་པ་ཞིག་ཏུ་མི་འབུམ་ཕྲག་དུ་མ་འདུས་པ་དང tataḥ saptame divase vistīrṇāvakāśe pṛthivīpradeśe'nekeṣu prāṇiśatasahasreṣu sannipatiteṣu a.śa.27ka/23; martyaḥ — མཚོ་སྐྱེས་ཅན་གྱི་ཆུ་ལ་ནི། /ཁྲུས་བྱས་མཐའ་དག་ནད་ལས་རྣམ་གྲོལ་སྐྱོན་དང་བྲལ་གྱུར་ཅིང་། /འཕྲལ་ལ་ཉིད་དུ་མི་རྣམས་བདུད་རྩི་འཐུངས་བཞིན་རབ་ཏུ་མཛེས༎ jalāsu sarojinīṣu

snātā vimuktasakalāmayanirvyapāyāḥ pītāmṛtā iva babhuḥ sahasaiva martyāḥ

a.ka.36ka/54.20; janaḥ — ནང་མི་རྣམས་ཀྱི་མདུན་དུ་འདུག་སྟེ། ཚིག་སུ་བཅད་པ་འདི་དག་སྨྲས་སོ༎ sarvasyāntarjanasya purataḥ sthitvā imā gāthā abhāṣata la.vi.81ka/108 0. māṇavakaḥ — ཟླ་བ་ཉིད་ཅེས་བརྗོད་པ་ན། /མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ལའང་རྗེས་འཇུག་སྟེ། /ལ་ལར་མི་འམ་གཞན་ཡང་སྟེ། /ག་པུར་དངུལ་སྐྱ་སོགས་པ་ལའོ༎ candratvenāpadiṣṭatvaṃ sapakṣe'pyanuvartate

kvacinmāṇavake yadvā karpūrarajatādike

ta.sa.51kha/503; བྲམ་ཟེའི་ཁྱེའུ (? མི iti mūlapāṭhaḥ)ཞེས་བྱ་བ་ནི་སྐྱེས་བུ་ཞིག་ལའོ༎ māṇavaka iti puruṣe ta.pa.27kha/503;

pā. manuṣyaḥ

i. rāśiviśeṣaḥ — ཁྱིམ་སུམ་ཅུ་རྩ་དྲུག་ལ་འདི་ལྟ་སྟེ། ལུག་དང… མི་དང… ཐ་མ་སྟེ ṣaṭtriṃśad rāśayaḥ, tadyathā—meṣaḥ… manuṣyaḥ… adhamaśceti ma.mū.105ka/14

ii. gativiśeṣaḥ — སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་དང་ཡི་དྭགས་དང་དུད་འགྲོ་དང་ལྷ་དང་མིའི་བྱེ་བྲག་གིས་འགྲོ་བ་ལྔའི་བདག་ཉིད་ནི་འཁོར་བའོ༎ narakapretatiryagdevamanuṣyabhedena pañcagatyātmakaḥ saṃsāraḥ ta.pa.320kha/1107;

avya. 1. a — མི་སླུ་བ asaṃvādaḥ ta.pa.18kha/484; མི་ཤེས་པ ajñānam tri.bhā.146kha/27; མི་དགེ་བ akuśalam ga.vyū.26ka/123; མི་འཁྲུལ་བ avyabhicārī nyā.ṭī.83kha/226; an — མི་སྐྱེ་བ anutpattiḥ la.a. 162ka/113; མི་དམིགས་པ anupalambhaḥ sū.vyā.195kha/96; མི་འདོད་པ aniṣṭaḥ śi.sa.191kha/191; na — མི་རིགས na yuktaḥ pra.vā.109kha/1.63; མེ་ལོག་ཀྱང་ཤིང་གི་འགྱུར་བ་མི་ལྡོག་པ dahananivṛttāvapi na kāṣṭhavikāranivṛttiḥ pra.a.66ka/74; མི་འཐད na yujyate ta.sa. 94kha/838; མི་བྱེད na karoti ta.pa.192ka/100; བྱིའུ་འདི་གསོན་ནམ་མི་གསོན kimayaṃ caṭako jīvati na vā abhi.sphu.322ka/1212; mā — ཁྱིམ་བདག་ཁྱོད་མ་འཇིགས་ཤིག་མི་འཇིགས་ཤིག mā bhaiṣīstvaṃ gṛhapate, mā bhaiṣīḥ a.śa.182kha/168 2. nis — མི་ག.ཡོ་བ niḥspandaḥ vi.pra.66kha/4.117; མི་ག.ཡོ་བ niścalaḥ sū.a. 213kha/118; མི་ག.ཡོ་བ niṣkampaḥ nyā.ṭī.57kha/136; མི་རྟོག་པ niṣkalpanā sū.a.240ka/144; nir — མི་འགྱུར nirvikāraḥ jā.mā.169ka/195; མི་གོས་པ nirlepaḥ sū.vyā.198kha/100; vi — མི་མཉམ viṣamaḥ da.bhū. 190kha/17; མི་འདྲ་བ visadṛśaḥ bo.bhū.38kha/44.

འགྲོ་བ་རིགས་དྲུག་གི་ནང་གསེས། སྨྲ་ཤེས་དོན་གོ་བའམ། ཡོ་བྱད་བཟོ་ཤེས་ཤིང་ཡོ་བྱད་བཀོལ་ནས་ངལ་རྩོལ་བྱེད་ཤེས་པའི་སེམས་ལྡན། ཡིག་རྙིང་དུ་མྱི་ཞེས་འབྲི།