1) point, tip, highest part [Gri'i rtse mo,...Khab kyi rtse mo,...Rtswa'i rtse mor zil pa chags,...Shing gi rtse mor bya sdod pa,...Ri'i rtse mor 'dzeg pa,...Ri so so'i rtse mo mi gcig rung, de'i ri rgyud bshad na ri gcig yin,...Rtse mo dgung sngon gnam la zug rtsa ba rgya mtsho'i gting la chags]; 2) excellent, best [Yang rtser son pa,...Lag rtsal gyi rtse mor son pa]; 3) three [as trident has three points]; 4) stage of peak/ climax of path of perparation [Sbyor lam nges 'byed cha bzhi'i nang gses, gzung ba rang bzhin med par rtogs pa'i snang ba de nyid gong du mched pa'am 'phel ba'i ting nge 'dzin dang shes rab mtshungs ldan dang bcas pa ste, mi mthun pa'i phyogs kyis dge rtsa gyo ba rnams kyi rab dang mchog tu gyur pas rtse mo'o]

1) point, tip, highest part; 2) excellent, best; 3) three; 4) stage of peak/ climax of path of preparation

Hopkins' Translations: peak; point; top; summit; highest; foremostOthers' Translations: {C}(on his) head; summitsSanskrit: {LCh,L}agra; {LCh,C}mūrdhan; {MV}mūrdhāna; śekhara; śikhara; mūrdhagatasecond level of the path of preparation (sbyor lam, prayoga-mārga); for other levels see: sbyor lam

top, best, point, peak value, climax, summits, tip of a light ray, maximum value of drod (3 degrees of intensity), 1 of 4 nges par 'byed pa'i cha dang mthun pa, pinnacle

the pinnacle

penultimate; syn མཆོག་

1) highest point, summit, peak, pinnacle 2) Summit. One of the 'four aspects of ascertainment' on the path of joining. climax [on the path of connection]; (phase of) peak experience;. 2). Peak Scripture; a Yoga tantra; one of the three Yoga tantras known as dpal rtse dbyings gsum

(phase of) peak experience; pinnacle point; climax; summit

[2227] ... 1༽ སྣེ་མོ་དང་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་འགོ་ཟུར། ... གྲིའི་རྩེ་མོ། ... ཁབ་ཀྱི་རྩེ་མོ། ... རྩྭའི་རྩེ་མོར་ཟིལ་པ་ཆགས། ... ཤིང་གི་རྩེ་མོར་བྱ་སྡོད་པ། ... རིའི་རྩེ་མོར་འཛེག་པ། ... རི་སོ་སོའི་རྩེ་མོ་མི་གཅིག་རུང། དེའི་རི་རྒྱུད་བཤད་ན་རི་གཅིག་ཡིན། ... རྩེ་མོ་དགུང་སྔོན་གནམ་ལ་ཟུག་རྩ་བ་རྒྱ་མཚོའི་གཏིང་ལ་ཆགས། ... 2༽ མཆོག་གམ་རབ། ... ཡང་རྩེར་སོན་པ། ... ལག་རྩལ་གྱི་རྩེ་མོར་སོན་པ། ... 3༽ ༼མངོན༽ སྔར་གྱི་མཚོན་ཆ་ཏྲི་ཤུ་ཟེར་བ་ཕལ་ཆེར་རྩེ་མོ་གསུམ་ཡོད་པས་གྲངས་གསུམ་མཚོན། ... 4༽ སྦྱོར་ལམ་ངེས་འབྱེད་ཆ་བཞིའི་ནང་གསེས། གཟུང་བ་རང་བཞིན་མེད་པར་རྟོགས་པའི་སྣང་བ་དེ་ཉིད་གོང་དུ་མཆེད་པའམ་འཕེལ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་མཚུངས་ལྡན་དང་བཅས་པ་སྟེ། མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ཀྱིས་དགེ་རྩ་གཡོ་བ་རྣམས་ཀྱི་རབ་དང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པས་རྩེ་མོའོ། ...

(1)སྣེ་མོ་དང་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་འགོའམ་ཟུར། གྲིའི་རྩེ་མོ། ཁབ་ཀྱི་རྩེ་མོ། རྩྭའི་རྩེ་མོར་ཟིལ་པ་ཆགས། ཤིང་གི་རྩེ་མོར་བྱ་སྡོད་པ། རིའི་རྩེ་མོར་བྱ་སྡོད་པ། རིའི་རྩེ་མོར་འཛེག་པ། རི་སོ་སོའི་རྩེ་མོ་མི་གཅིག་རུང་། དེའི་རི་རྒྱུད་བཤད་ན་རི་གཅིག་ཡིན། རྩེ་མོ་དགུང་སྔོན་གནམ་ལ་ཟུག་རྩ་བ་རྒྱ་མཚོའི་གཏིང་ལ་ཆགས།(2)མཆོག་གམ་རབ། ཡང་རྩེར་སོན་པ། ལག་རྩལ་གྱི་རྩེ་མོར་སོན་པ། (3)〔མངོན〕སྔར་གྱི་མཚོན་ཆ་ཏྲི་ཤུ་ཟེར་བ་ཕལ་ཆེར་རྩེ་མོ་གསུམ་ཡོད་པས་གྲངས་གསུམ་མཚོན། (4)སྦྱོར་ལམ་ངེས་འབྱེད་ཆ་བཞིའི་ནང་གསེས། གཟུང་བ་རང་བཞིན་མེད་པར་རྟོགས་པའི་སྣང་བ་དེ་ཉིད་གོང་དུ་མཆེད་པའམ་འཕེལ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་མཚུངས་ལྡན་དང་བཅས་པ་སྟེ། མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ཀྱིས་དགེ་རྩ་གཡོ་བ་རྣམས་ཀྱི་རབ་དང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པས་རྩེ་མོའོ།

སྦྱོར་ལམ་ངེས་འབྱེད་ཆ་མཐུན་བཞིའི་ནང་གསེས་ཤིག་སྟེ། ལོག་སྟས་དགེ་རྩ་གཅོབ་པ་ལས་འདས་པའི་རྩེ་མོར་ཕྱིན་པས་ན་རྩེ་མོ་ཞེས་བརྗོད་དོ།།

saṃ. 1. agram — སྐྲ་དང་སེན་མོའི་རྩེ་མོ་ལ་སོགས་པའི་མཚན་ཉིད keśanakhāgrādilakṣaṇaḥ pra.a.56ka/64; སྣའི་རྩེ་མོའམ nāsikāgrāt śrā.bhū.84ka/220; བརྟན་པ་སྟེན་ཅིག་ཁྱོད་ཀྱི་འདོད་པ་གང་། /དེ་ནི་འབད་མེད་ལག་པའི་རྩེ་ན་གནས༎ bhajasva dhairyaṃ tava vāñchitaṃ yat tadaprayatnopanataṃ karāgre

a.ka.300kha/108.78; རྭ་རྩེ viṣāṇāgra(–) jā.mā.208ka/242; śikharam—དེ་ནི་རི་ཡི་རྩེ་ལས་ཇི་སྲིད་ལྷུང་གྱུར་པ sa śailaśikharānnipapāta yāvat a.ka.33ka/53.52; རི་རབ་རིའི་རྩེ་མོ་ལ་སོགས་པའི་ཡུལ་གྱི་ཁྱད་པར sumerugiriśikharādideśaviśeṣaḥ ta.pa.249kha/973; śekharaḥ — མཆོད་རྟེན་རྩེར stūpaśekhare a.ka.78kha/7.82; མཚོ་ཆུ་དྲི་མ་མེད་པའི་འགྲམ་ན་གནས་པའི་ཤིང་དང་རི་ལ་སོགས་པའི་གཟུགས་བརྙན་ཤིང་དང་རིའི་རྩེ་མོ་ཐུར་དུ་བལྟས་པ་དམིགས་ན vimalasalile sarasi taṭāntasthitaśākhiśikhariṇāṃ pratibimbānyadhogataśākhādiśikharaśekharāṇyupalabhyante ta. pa.129kha/710; śṛṅgam — རི་ཡི་རྩེ་མོ śṛṅgāṇi mahīdharāṇām jā.mā.202kha/235; ཀྱེ་མ་ཀྭ་ཡེ་དར་རྒྱས་ཆེ། /ཆེ་ཞིང་མཐོ་བའི་རྩེར་འཛེགས་པ༎ aho bata mahotkarṣaśṛṅgāroho mahodayaḥ

a.ka.45kha/4.111; śiraḥ — རི་ཡི་རྩེ་མོར་འཛེགས་ནས āruhyādriśiraḥ a.ka.32kha/53. 51; འཕྲོག་བྱེད་རྐང་པ་ཛ་ཧྣུ་ཡི། /བུ་མོའི་ཆུ་གོས་རྩེ་ལ་བཏགས། /ལྷ་མིན་དོགས་མེད་ལྷ་དགའ་བའི། /དགའ་སྟོན་རྒྱལ་མཚན་རྒྱལ་གྱུར་ཅིག༎ haripādaḥ śirolagnajahnukanyājalāṃśukaḥ

jayatyasuraniḥśaṅkasurānandotsavadhvajaḥ

kā.ā.324kha/2.80; śīrṣam — མདའ་ཡབ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་རྩེ་མོ་ལས་ཀྱང་རིན་པོ་ཆེ་སྣ་བདུན་གྱི་རང་བཞིན་གྱི་ཤིང་སྐྱེས་ཏེ sarvasmiṃśca khoḍakaśīrṣe saptaratnamayo vṛkṣo jātaḥ a.sā.425kha/240; śīrṣakam — རི་དབང་རྩེ་མོའི་རྣམ་པ་ཅན༎ girīndraśīrṣakākārā a.ka.153ka/15.16; śikhā — མར་མེའི་རྩེ་མོ་ལྟ་བུ་ཡིས། /སྐྱེ་བོ་རྨོངས་པའི་རབ་རིབ་ཕྲོགས༎ janasya mohatimiraṃ jahurdīpaśikhā iva

a.ka.27kha/53.7; རླུང་བསྣུན་མར་མེ་རྩེ vātāhatā dīpaśikhā a.ka.31kha/3.146; གཙུག་ཏོར་རྩེ uṣṇīṣaśikhā a.ka.198ka/22. 55; kūṭaḥ, o ṭam — རིའི་རྩེ་མོའི parvatakūṭānām śrā.bhū. 32ka/80; koṭiḥ — གསར་པའི་ཁྲག་གིས་བསྒོས་པ་ཡི། /སྡེར་མོའི་རྩེ་མོས་ས་ལ་འབྲད༎ pratyagraśoṇitāsaktanakhakoṭikṣatāvaniḥ

a.ka.130ka/66.61; དེ་བས་འདི་ནི་རྨིག་པས་རྒྱོབ་ལ་ཆོམ། /ཡང་ན་རྭ་རྩེས་འདི་ཡི་དྲེགས་པ་སེལ༎ mathāna dhṛtvā tadimaṃ kṣureṇa vā viṣāṇakoṭyā madamasya voddhara

jā.mā.208ka/242; རྡོ་རྗེ་རྩེ་མོ་རབ་འཕྲོ་བ། /རང་གི་ལག་གིས་གསོར་བྱེད་པ༎ ullālayadbhiḥ svakaraiḥ prasphuradvajrakoṭibhiḥ

nā.sa.1ka/4; mūrdhā — འཇིག་རྟེན་ན་ཡང་ཤིང་གི་རྩེ་མོ་ནས་ལྟུང་བའམ་འདའ་བ་སྟེ vṛkṣādimūrdhabhyo hi loke pāto vā bhaved, atipāto vā abhi.sphu.167ka/908; ལྷུན་པོའི་རྩེར merormūrdhni a.ka.43ka/4.76; རྩེ་མོ་ཞེས་བྱ་བའི་སྒྲ་འདི་ནི་རབ་ཀྱི་མཐའ་སྟོན་པ་ཡིན་ཏེ mūrdhaśabdo'yaṃ prakarṣaparyantavācī abhi.sphu.167ka/908; viṭaṅkaḥ—དེས་ན་ཤེས་པ་དེ་ནི་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་ལྡོག་པའི་དངོས་པོས་བརྩིགས་པའི་ཐ་དད་པའི་འབྲས་བུའི་མཁར་གྱི་རྩེ་མོར་འཛེག་པར་བྱེད་དོ༎ tatastu jñānamanvayavyatirekabhāvopakalpitabhedaṃ kāryakoṭiviṭaṅkamārohati pra.a.231kha/590; śaṅkuḥ — ཆུ་ཀླུང་རྩེ་གསུམ་ཞེས་པ་དང་། /དེ་ན་ལྕགས་ཀྱི་རྩེ་ཡི་རི༎ triśaṅkurnāma taṭinī tatrāyaḥśaṅkuparvataḥ

a. ka.60kha/6.86; དེ་ནས་རྒྱུན་གཅིག་རི་བོ་ལ། /ཡང་ཡང་མཚོན་གྱི་རྩེ་མོ་ཡིས། /བསྣུན་ཅིང་བརྐོས་པ་དག་གིས་ནི། /སྟོབས་ལྡན་ཤིན་ཏུ་རྟུལ་བས་འཛེགས༎ balavān mudga (hu li.pā.)rāghātanikhātaiḥ śastraśaṅkubhiḥ

ekadhāraṃ tataḥ śailamārurohātisāhasaḥ

a.ka.110kha/64. 266; śūlam — བར་སྣང་ལ་གནས་རྡོ་རྗེ་ནི། /རྩེ་མོ་ལྔ་པ་རྣམ་པར་བསྒོམ༎ antarikṣagataṃ vajraṃ pañcaśūlaṃ prabhāvayet

gu.sa.115ka/54; དཔལ་ཀྱེ་རྡོ་རྗེའི་མར་མེའི་རྩེ་མོ་ལྟ་བུའི་གདམས་པ་ཞེས་བྱ་བ śrīhevajrapradīpaśūlopamāvavādakanāma ka.ta.1220; śūkaḥ, o kam—ནཱ་ད་རྡོ་རྗེའི་མཚན་མ་རྩེ་གཅིག་སྟེ nādo vajracihnamekaśūkam vi.pra.157ka/1.5; śūko'strī ślakṣṇatīkṣṇāgre a.ko.196ka/2.9.23; śyati svāpagamanena dhānyaṃ tanūkarotīti śūkaḥ

śo tanūkaraṇe a.vi.2.9.23; añcalaḥ, o lam—རླུང་གིས་རབ་བསྐྱོད་འཁྲི་ཤིང་རབ་ཏུ་ག.ཡོ་བའི་འདབ་རྩེ་ལྟར་མི་བརྟན༎ vicaladanilodvelladvallīdalāñcalacañcalaḥ a.ka.65ka/59.136; sānuḥ ma.vyu.5270 (79ka)

2. = གཙུག་ཕུད cūḍā, mayūrasya śikhā — གཙུག་ཕུད་རྩེ་མོ śikhā cūḍā a.ko.168kha/2.5.31; cudyate vāyuneti cūḍā

cuda preraṇe a.vi.2.5.31

3. dhārā, niśitamukham — རྩེ་མོ་དག་ལ་མེ་གནས་པ། /བརྒྱ་བྱིན་གྱི་ནི་རྡོ་རྗེ་གང་། /འདི་ནི་དྲན་ན་ལྷ་མིན་གྱི། /བུད་མེད་མངལ་ནི་ལྷུང་བར་བྱེད༎ idaṃ maghonaḥ kuliśaṃ dhārāsannihitānalam

smaraṇaṃ yasya daityastrīgarbhapātāya kalpate

kā.ā.331kha/2.288;

pā. mūrdhānaḥ — དྲོ་བར་འགྱུར་བ་དང་རྩེ་མོར་སྐྱེས་པ་ཉན་ཐོས་ཀྱི་རིགས་ལས་བཟློག་ནས་ཡང་སངས་རྒྱས་སུ་འགྱུར་བ་ནི་སྲིད་ཀྱི ūṣmagataṃ mūrdhānaṃ ca śrāvakagotrādutpannaṃ vyāvartya punarbuddhaḥ syādityasti sambhavaḥ abhi.bhā.15kha/919; ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པའི་རིམ་པའི་མིང (nirvedabhāgīyakramaḥ) ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ nirvedabhāgīyaḥ… རྩེ་མོ mūrdhānaḥ ma.vyu.1213 (28ka).

1 སྣེ་མོ་དང་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་འགོའམ་ཟུར། གྲིའི་རྩེ་མོ། ཁབ་ཀྱི་རྩེ་མོ། རྩྭའི་རྩེ་མོར་ཟིལ་པ་ཆགས། ཤིང་གི་རྩེ་མོར་བྱ་སྡོད་པ། རིའི་རྩེ་མོར་འཛེག་པ། རི་སོ་སོའི་རྩེ་མོ་མི་གཅིག་རུང༌། དེའི་རི་རྒྱུད་བཤད་ན་རི་གཅིག་ཡིན། རྩེ་མོ་དགུང་སྔོན་གནམ་ལ་ཟུག་རྩ་བ་རྒྱ་མཚོའི་གཏིང་ལ་ཆགས། 2 མཆོག་གམ་རབ། ཡང་རྩེར་སོན་པ། ལག་རྩལ་གྱི་རྩེ་མོར་སོན་པ། 3 མངོན སྔར་གྱི་མཚོན་ཆ་ཏྲི་ཤུ་ཟེར་བ་ཕལ་ཆེར་རྩེ་མོ་གསུམ་ཡོད་པས་གྲངས་གསུམ་མཚོན། 4 སྦྱོར་ལམ་ངེས་འབྱེད་ཆ་བཞིའི་ནང་གསེས། གཟུང་བ་རང་བཞིན་མེད་པར་རྟོགས་པའི་སྣང་བ་དེ་ཉིད་གོང་དུ་མཆེད་པའམ་འཕེལ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་མཚུངས་ལྡན་དང་བཅས་པ་མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ཀྱིས་དགེ་རྩ་གཡོ་བ་རྣམས་ཀྱི་རབ་དང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པས་རྩེ་མོའོ།